“Sociale media mogen mensen niet dwingen zich te laten volgen”

Socialemediaplatforms zoals Facebook en Instagram mogen hun gebruikers niet dwingen zich online te laten volgen in ruil voor toegang. Dat las ik bij Nu.nl. Hierachter zit een advies van de verzamelde Europese AVG-toezichthouders over „toestemmings- of beloningsmodellen” (Consent or Pay klinkt nét iets lekkerder), dat vrij hard oordeelt dat toestemming eigenlijk nooit rechtsgeldig kan zijn als het alternatief is de knip te trekken.

Enige tijd geleden oordeelde het Hof van Justitie inzake Meta dat het mogelijk moet zijn om toestemming voor tracking in te tracken, sorry trekken, zonder dat je geheel uit de dienst werd gegooid. Er moet een alternatief komen, desnoods tegen een gepaste vergoeding, waar geen tracking in zit:

Thus, those users must be free to refuse individually, in the context of the contractual process, to give their consent to particular data processing operations not necessary for the performance of the contract, without being obliged to refrain entirely from using the service offered by the online social network operator, which means that those users are to be offered, if necessary for an appropriate fee, an equivalent alternative not accompanied by such data processing operations.

Dit vatte men in Californië op als “zet een betaalde versie er naast en de trackingversie is legaal”, vandaar dat je sinds november 9 euro kunt betalen voor een reclamevrije versie. Zoals ik toen schreef:
Het roept de fundamentele vraag op: hoe moet het dan wel? Als ze alleen de betaalde dienst hadden laten bestaan, was er denk ik weinig juridisch tegenin te brengen. Een netwerkdienst voor 10 euro per maand en zonder tracking, wat precies is daar mis mee. Maar het komt nu agressief over omdat we al heel lang die gratis versie hadden, en dus ons op kosten gejaagd voelen om die tracking te kunnen vermijden.
De EDPB gaat terug naar die uitspraak van het Hof en zit zwaar op het “equivalent alternative”. Het is té makkelijk om naar dat bedrag te grijpen en te roepen dat het equivalent is. Een gratis variant met ongepersonaliseerde reclame had ook prima gekund, bijvoorbeeld. Want persoonsgegevens worden nu eigenlijk op één lijn met geld gesteld, en dat is zeer zeker niet de bedoeling.

Het advies (dat dan wel zo heet maar zo dicht bij een bindend document komt als kan) staat voor meer dan de helft van de 42 pagina’s stil bij wat consent is en welke factoren daar aan kleven. Met name het “in vrijheid geven” in z’n eentje is een kwart van het document. Ik ben daar op zich wel blij mee, want er is nauwelijks écht gekeken naar die factoren. Neem nou het “detriment” verhaal: weigeren of intrekken mag geen nadeel opleveren, maar wat is dat dan?
Als ik terugga in waar die term “detriment” of “nadelig gevolg” vandaan kom, dan kom ik bijvoorbeeld bij WP 187 van wat nu de EPDB is. Hieruit haal ik dat iets nadelig is als het zeg maar bestraffend is, je afschrikt die optie te kiezen. Dit halen ze uit eerdere papers over consent bij medische zaken (bij weigering consent geen behandeling, WP 131) en bij het werk (WP 48, bij weigering geen promotie/nieuwe baan).
Helaas komt er geen fundamenteel criterium, maar wordt “als je elke dag op Facebook moet, dan is dat een vorm van nadeel” als waarheid geponeerd:
Data subjects may suffer detriment if it becomes impossible for them to use a service that is part of their daily lives and has a prominent role.
Let ook op de “may”, die met z’n vriendje “might” regelmatig terugkomt in dit stuk van de analyse. Alles kan – koffie kan, thee kan – maar is dit een theoretische zijsprong of gaat dit over 90% van de gevallen?

Afijn, de kern is dus dat grote sociale netwerken een sterke macht hebben en daarvan buitengesloten worden is op hetzelfde niveau als je baan kwijt raken. Ik snap wat men wil zeggen maar ik had denk ik een diepere analyse verwacht die dit rechtvaardigt dan “het is gewoon heel erg als ze je er niet op laten”.

De volgende stap zal zijn dat de toezichthouders aan Meta gaan vragen hoe deze denkt dat toestemming rechtsgeldig is verkregen in het licht van deze opinie. Op basis van dat antwoord kan men dan de verwerking door Facebook verbieden of een bindende aanwijzing geven dat er ook een gratis trackingvrije versie moet komen.

Arnoud

Het bericht “Sociale media mogen mensen niet dwingen zich te laten volgen” verscheen eerst op Ius Mentis.

Gerelateerde berichten:

• Facebook en Instagram zonder reclame? In november kan het (tegen betaling) (03/11/23 08:14)
• Hoera: platformen mogen gebruikers niet dwingen zich te laten tracken! (18/04/24 12:14)
• Consumentenbonden vinden keuze tussen betaald en gratis Instagram misleidend (07/12/23 08:11)
• Mag ik een cookie op uw PC plaatsen? (12/11/09 08:57)
• Facebook overtreedt Belgische privacywet door volgen niet-gebruikers (20/02/18 08:14)

Reacties:

Er zijn nog geen reacties op dit bericht.